Hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế là gì? làm sao để biết có bị mắc hội chứng này hay không? là những câu hỏi thường được đặt ra bởi những người hay có nghi ngờ về hành vi của mình hoặc được người khác phê bình. Tuy nhiên liệu thực sự hội chứng này là thế nào thì hãy cùng chúng tôi tìm hiểu qua bài viết dưới đây về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị bệnh nhé!

Hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD)?

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một chứng rối loạn tâm thần lâu dài đặc biệt được đặc trưng bởi những suy nghĩ và hành vi lặp đi lặp lại, không kiểm soát được. Những suy nghĩ và hành động này là phá hoại và can thiệp vào hoạt động xã hội và học tập của người đó. 

Bệnh nhân có thể nhận thức được sự vô lý và cường điệu trong suy nghĩ và hành động của mình, nhưng không thể chống lại. Ví dụ, một người bệnh có thể rửa tay hàng chục lần dù đã sạch sẽ, hoặc sắp xếp lại đồ đạc trong nhà nhiều hơn mức cần thiết.

Nguyên nhân gây ra hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Nguyên nhân của OCD vẫn chưa được biết, nhưng nó có thể liên quan đến yếu tố di truyền, mức độ bất thường của serotonin (một chất dẫn truyền thần kinh) và bệnh nhiễm trùng. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến những người trong độ tuổi từ 15 đến 25 và ảnh hưởng đến phụ nữ thường xuyên hơn nam giới. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể phát triển ở trẻ em và người già.

Nguyên nhân về di truyền học

Các nghiên cứu cho thấy OCD có yếu tố gia đình. Nếu ai đó trong gia đình bạn mắc bệnh, bạn có nhiều khả năng mắc bệnh hơn người không có tiền sử gia đình. 

Rối loạn serotonin

Serotonin là chất dẫn truyền thần kinh đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng, cảm xúc và hành vi. Sản xuất hoặc hoạt động serotonin bất thường trong não có thể chỉ ra OCD. 

Mắc các bệnh nhiễm trùng

Một số trường hợp OCD là cấp tính (về đêm) và liên quan đến nhiễm trùng. Đặc biệt, các bệnh liên quan đến liên cầu khuẩn tan huyết beta nhóm A (viêm họng, viêm amidan, v.v.) được gọi là PANDAS (rối loạn tâm thần kinh tự miễn liên cầu khuẩn ở trẻ em).

Những người liên quan đến các bệnh nhiễm trùng khác được gọi là PANS (hội chứng tâm thần kinh cấp tính ở trẻ em). Cơ chế của sự liên quan này có thể do phản ứng của hệ thống miễn dịch gây viêm não hoặc ảnh hưởng đến các mạch máu vỏ não-thù-thalamic. 

Tinh thần căng thẳng

Các tình huống căng thẳng trong cuộc sống như mất người thân, ly hôn, mất việc làm, bạo lực gia đình và tai nạn xe hơi có thể làm tăng nguy cơ phát triển OCD hoặc làm cho các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Điều này là do cơ chế bảo vệ của não bộ khi đối mặt với những thứ mà nó không thể kiểm soát. 

Do nội tiết tố thay đổi  bất thường

Một số nghiên cứu cho thấy sự thay đổi nội tiết tố trong cơ thể có thể ảnh hưởng đến OCD. Điều này giải thích tại sao phụ nữ mang thai hoặc mới sinh con có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với dân số chung. Ngoài ra, tuổi dậy thì và mãn kinh là thời điểm phụ nữ có nhiều khả năng phát triển hoặc tái phát các triệu chứng của OCD.

Tuy nhiên, không phải ai có những yếu tố này cũng sẽ phát triển OCD. Ngược lại, không phải tất cả bệnh nhân OCD đều có những yếu tố này. Do đó, việc hiểu và điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế cần phải toàn diện và phù hợp với từng cá nhân.

Phân loại hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể được phân loại thành các loại khác nhau dựa trên những ám ảnh và hành vi cưỡng chế của bệnh nhân. Các loại phổ biến bao gồm:

– Rối loạn ám ảnh cưỡng chế về sự sạch sẽ: Bệnh nhân sợ bị nhiễm trùng hoặc bị bẩn, và họ liên tục rửa, lau hoặc kỳ tay. Đây là dạng OCD phổ biến nhất, chiếm khoảng 40% số người mắc bệnh. 

– Rối loạn kiểm tra: Bệnh nhân sợ làm hại hoặc tác động tiêu cực đến bản thân hoặc người khác nếu họ không kiểm tra các thiết bị, cửa sổ, khóa cửa và các đồ vật khác. Đây là dạng OCD phổ biến thứ hai, chiếm khoảng 30% số người mắc bệnh. 

– Rối loạn về sự gọn gàng: Bệnh nhân trở nên căng thẳng khi nhìn thấy một căn phòng đông đúc hoặc vô tổ chức và phải sắp xếp các đồ vật theo màu sắc, kích thước, số lượng hoặc hình dạng. Đây là một dạng OCD hiếm gặp, chiếm khoảng 10% số người mắc bệnh. 

– Rối loạn về số đếm: Bệnh nhân phải đếm cửa ra vào, cầu thang, xe cộ,… một cách tự động hoặc theo quy tắc nhất định. Đây là một dạng OCD hiếm gặp, chiếm khoảng 5% số người mắc bệnh. 

– Rối loạn về tôn giáo: Bệnh nhân có những suy nghĩ ám ảnh về tội lỗi, đạo đức và niềm tin tôn giáo và cần thực hiện các nghi lễ và lời cầu nguyện để giảm bớt lo lắng. Đây là một dạng OCD hiếm gặp, chiếm khoảng 5% số người mắc bệnh. 

Ngoài ra, còn có các loại rối loạn ám ảnh cưỡng chế khác, bao gồm: Rối loạn tích trữ (sợ mất hoặc vứt bỏ những thứ không cần thiết), rối loạn quan hệ (sợ không được yêu hoặc không được yêu), và rối loạn sức khỏe (sợ bị bệnh, bệnh nặng),….

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), OCD là rối loạn tâm thần phổ biến thứ 10 trên thế giới về mức độ phổ biến, chiếm khoảng 2-3% dân số. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, giới tính và dân tộc và cần điều trị sớm.

Các triệu chứng chính khi một người mắc OCD gặp phải

Mặc dù đa dạng về những loại OCD khác nhau tuy nhiên khi mắc phải OCD hầu như các bệnh nhân đều có các triệu chứng sau:

Nỗi ám ảnh tâm lý

Những suy nghĩ, hình ảnh, tưởng tượng hoặc nỗi sợ hãi không mong muốn và khó khăn thoát ra khỏi tâm trí bạn. Nỗi ám ảnh thường gây ra những cảm giác như lo lắng, sợ hãi, khó chịu và tội lỗi. 

Ví dụ về nỗi ám ảnh bao gồm:

– Sợ hãi nhiễm trùng và nhiễm bẩn do tiếp xúc với vi khuẩn, vi rút và chất gây ô nhiễm. 

– Sợ làm tổn thương bản thân hoặc người khác do quên tắt bếp, cửa sổ hoặc cửa ra vào, hoặc để quên các vật sắc nhọn.

– Sợ hãi về hành vi hoặc ý tưởng sai trái về tình dục, bạo lực hoặc tôn giáo. 

– Sợ mất một cái gì đó quan trọng hoặc cần thiết. 

– Sợ không yêu hoặc không được yêu. 

– Sợ bị bệnh nặng hoặc làm cho người khác bị bệnh. 

Hành vi cưỡng chế

hành vi phi lý hoặc lặp đi lặp lại quá mức nhằm giảm bớt lo lắng do những suy nghĩ ám ảnh gây ra. Các hành vi cưỡng chế thường không liên quan đến nguyên nhân gây lo lắng hoặc chỉ giúp giải tỏa tạm thời. Ví dụ về hành vi cưỡng chế bao gồm:

– Rửa, lau khô hoặc tắm tay thường xuyên để tránh nhiễm trùng và nhiễm bẩn. 

– Thường xuyên kiểm tra điện thoại, ví, túi xách và các thiết bị khác để đảm bảo chúng không bị thất lạc hoặc bỏ quên. 

– Sắp xếp các đồ vật theo màu sắc, kích thước, số lượng và hình dạng để tạo cảm giác an toàn và thoải mái. 

– Để tránh xui xẻo, hãy đếm cửa nhà, cầu thang, ô tô,… theo một quy luật nhất định. 

– Cầu nguyện, lặp lại lời nói, thực hiện các nghi lễ để tránh hiểu lầm về tôn giáo. 

– Họ tích trữ những món đồ không cần thiết và gây khó khăn cho việc vứt bỏ những món đồ bị hư hỏng hoặc hết hạn sử dụng. 

Các triệu chứng của rối loạn ám ảnh cưỡng chế thay đổi theo thời gian và môi trường. Một số người có cả ám ảnh và cưỡng chế, trong khi những người khác chỉ có một trong hai triệu chứng. Các triệu chứng có thể kéo dài hàng năm hoặc hàng chục năm và ảnh hưởng đến cuộc sống của bệnh nhân.

Các biến chứng nguy hiểm của bệnh

Rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một bệnh tâm thần mãn tính có thể dẫn đến nhiều biến chứng và tác động tiêu cực nếu không được điều trị. Các biến chứng và ảnh hưởng của OCD bao gồm:

Tự tử

Bệnh nhân OCD có tỷ lệ tự tử cao hơn so với dân số nói chung. Một nghiên cứu trên 36.788 người mắc chứng OCD ở Thụy Điển cho thấy nhóm này có tỷ lệ tự sát là 0,54%, cao hơn gấp đôi so với nhóm không mắc OCD2. Các yếu tố làm tăng nguy cơ tự tử ở nhóm OCD bao gồm những suy nghĩ ám ảnh về tự tử hoặc làm hại người khác, các triệu chứng ám ảnh cưỡng chế liên quan đến tự tử (ví dụ: kiểm soát dao hoặc ma túy) và các rối loạn tâm thần khác (ví dụ: trầm cảm và lo âu). ), khuyết tật cá nhân hoặc gia đình hoặc có tiền sử tự sát. 

Ảnh hưởng đến cuộc sống

Những người mắc chứng OCD dành quá nhiều thời gian và năng lượng cho những suy nghĩ ám ảnh và hành vi cưỡng chế khiến họ có thể gặp khó khăn ở trường học, nơi làm việc và trong cuộc sống hàng ngày. Chúng ta có thể không hoàn thành được nhiệm vụ hoặc mục tiêu vì sa lầy vào những chi tiết không quan trọng hoặc sợ phạm sai lầm. Họ cũng có thể mất hứng thú và niềm vui trong các hoạt động giải trí và sáng tạo vì áp lực ám ảnh. 

Ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội

Những người mắc chứng OCD có thể gặp khó khăn trong giao tiếp, kết bạn hoặc duy trì các mối quan hệ xã hội do sự xấu hổ, lo lắng hoặc lòng tự trọng thấp liên quan đến triệu chứng. Họ có thể né tránh những người và những nơi khiến họ sợ hãi hoặc yêu cầu người khác tuân theo các quy tắc và phong tục của họ. Họ cũng có thể làm phiền những người xung quanh khi liên tục yêu cầu kiểm tra, xác nhận và trợ giúp.

Các rối loạn tâm thần khác

Những người mắc chứng OCD có nhiều nguy cơ mắc các rối loạn tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn trầm cảm, rối loạn ăn uống, rối loạn nhân cách ám ảnh cưỡng chế và rối loạn tic. Những rối loạn này có thể làm cho các triệu chứng OCD trầm trọng hơn và khó điều trị hơn. 

Các phương pháp điều trị OCD

Bệnh rối loạn ám ảnh cưỡng chế là bệnh tâm thần mãn tính, nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống. Phương pháp điều trị hiệu quả cho OCD bao gồm:

Điều trị bằng thuốc

Các loại thuốc thường dùng để điều trị OCD chủ yếu là thuốc chống trầm cảm ba vòng hoạt động như chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) như fluoxetine, sertraline, paroxetine, fluvoxamine và clomipramine.

Điều trị bằng thuốc có thể giúp giảm các triệu chứng của OCD bằng cách ổn định tác dụng của serotonin, chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm xúc và hành vi. Tuy nhiên, loại thuốc này cũng có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn nôn, đau đầu, mất ngủ, tăng cân và giảm ham muốn tình dục. Do đó, bệnh nhân nên tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ và không tự ý ngừng dùng thuốc hoặc thay đổi liều lượng. 

Điều trị tâm lý

Các loại tư vấn tâm lý thường được sử dụng để điều trị OCD là liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) và điều trị dự phòng phản ứng phơi nhiễm (ERP). CBT là một hình thức tư vấn giúp bệnh nhân xác định và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực hoặc phi lý đang gây ra các triệu chứng OCD của họ.

ERP là một hình thức trị liệu hành vi nhận thức chuyên biệt, trong đó bệnh nhân tiếp xúc với các tình huống và sự vật mà họ sợ hãi và thực hiện các hành vi không bắt buộc để giảm bớt lo lắng. Mục tiêu của ERP là giúp bệnh nhân đối phó với sự lo lắng mà không cần dùng đến các hành vi cưỡng chế. CBT và ERP có thể được thực hiện theo nhóm hoặc cá nhân, tùy thuộc vào nhu cầu và sự thoải mái của bệnh nhân.

Điều trị bằng lối sống tích cực

Bên cạnh việc dùng thuốc và tư vấn tâm lý, bệnh nhân OCD cũng cần duy trì lối sống tích cực để hỗ trợ quá trình điều trị. Các biện pháp có thể bao gồm:

– Tập thể dục thường xuyên để giảm căng thẳng và lo lắng và cải thiện sức khỏe của bạn.

– Ăn một chế độ ăn uống cân bằng dinh dưỡng để nuôi dưỡng não và cơ thể của bạn.

– Ngủ đủ giấc để nghỉ ngơi và nạp năng lượng.

– Tham gia vào các hoạt động giải trí hoặc sáng tạo để giảm căng thẳng và tăng sự hài lòng. Kết bạn và kết nối với những người có cùng cảm nhận, những người hiểu và hỗ trợ bạn.

– Tránh sử dụng rượu, thuốc lá, ma túy và các chất kích thích khác vì chúng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng OCD của bạn và gây ra các rối loạn tâm thần khác.

Những điều mà bệnh nhân mắc rối loạn thần kinh thực vật cần

Người bệnh và gia đình của bệnh nhân mắc OCD phải có kiến ​​thức và thái độ ứng xử đúng đắn với căn bệnh này. Lời khuyên và tài nguyên cho bệnh nhân và người thân bao gồm:

– Tìm kiếm sự trợ giúp của chuyên gia: Đây là bước quan trọng nhất trong điều trị OCD. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến ​​​​bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học để được chẩn đoán chính xác và tư vấn tâm lý hoặc thuốc thích hợp. Người thân cũng nên đồng hành cùng bệnh nhân trong quá trình điều trị, giúp làm theo hướng dẫn của bác sĩ, khuyến khích tiếp tục điều trị và theo dõi tình trạng của bệnh nhân. 

– Tham gia nhóm hỗ trợ điều trị bệnh: Nhóm hỗ trợ là nơi bệnh nhân và gia đình họ có thể trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và cảm xúc với những người khác có hoàn cảnh tương tự. Các nhóm hỗ trợ giúp bệnh nhân và những người thân yêu bớt cảm thấy cô đơn, hiểu rõ hơn về căn bệnh của họ, học các kỹ năng đối phó với OCD cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ và khuyến khích từ những người khác. Các nhóm tự lực có thể được tổ chức tự nguyện hoặc bởi các tổ chức y tế hoặc tổ chức phi lợi nhuận.

– Duy trì lối sống tích cực: Bên cạnh việc dùng thuốc và tư vấn tâm lý, bệnh nhân OCD cũng nên duy trì lối sống tích cực để hỗ trợ quá trình điều trị.

Hội chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế là một bệnh tâm thần có thể dẫn đến nhiều biến chứng và ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống. Để điều trị OCD hiệu quả, bệnh nhân cần có sự trợ giúp chuyên nghiệp từ bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học, thuốc kê đơn hoặc tư vấn tâm lý phù hợp. Ngoài ra, bệnh nhân và người nhà nên tham gia vào các nhóm hỗ trợ và duy trì lối sống tích cực để hỗ trợ quá trình điều trị. Bệnh nhân và những người thân yêu không nên sợ hãi hay xấu hổ khi tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp và các nguồn lực cho căn bệnh của họ.